Analiza nowej ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta [dalej „Ustawa”] przywodzi na myśl starą paremię łacińską, która stwierdza, że nieznajomość prawa szkodzi. Przedmiotowa paremia mogła być uzasadniona w starożytnym Rzymie, kiedy regulacje były stosunkowo nieliczne. W obecnym systemie prawa stosowanie tej paremii do przedsiębiorców jest moim zdaniem niesprawiedliwe. Liczba regulacji i obowiązków jest bowiem zbyt liczna, żeby każdy przedsiębiorca spełnił je w sposób satysfakcjonujący i wymagany prawem.
Niezależnie od licznych obowiązków nakładanych przez nową Ustawę sam fakt, iż wchodzi ona w życie 25 grudnia 2014 roku należy uznać za delikatnie mówiąc niefortunny. Co więcej przepisy przejściowe nakazują do umów zawartych przed tą datą stosować przepisy dotychczasowe. Taka regulacja w praktyce prowadzi do tego, że w dniu 25 grudnia 2014 roku przedsiębiorcy na swoich stronach internetowych powinni umieścić dwa regulaminy. Czy grozi nam zatem wigilijny paraliż sklepów internetowych? Nie można tego wykluczyć…
Co zmienia nowa ustawa? Wbrew pozorom całkiem sporo. Poniżej postaram się zasygnalizować kierunki zmian i podstawowe obowiązki przedsiębiorców zawierających umowy za pośrednictwem środków komunikacji na odległość.
- Prawo odstąpienia od umowy, czyli kiedy konsument może zrezygnować z umowy
Ustawa wprowadza zmiany w zakresie konsumenckiego prawa odstąpienia od umowy. Termin do odstąpienia od umowy przez konsumenta został wydłużony z 10 do 14 dni. W przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych termin liczy się od dnia objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę – a więc przykładowo od daty wydania przesyłki. Dodatkowo ustawodawca doprecyzował, iż w przypadku rzeczy dostarczanych osobno lub partiami – termin ten biegnie od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy. W przypadku rzeczy dostarczanych regularnie termin do odstąpienia od umowy biegnie od dostarczenia pierwszej rzeczy.
Dla pozostałych umów termin do złożenia oświadczenia o odstąpienia od umowy biegnie od dnia ich zawarcia.
Na gruncie przepisów ustawy przedsiębiorca ma obowiązek poinformowania konsumenta o przysługującym mu prawie odstąpienia od umowy. Skutkiem braku przekazania informacji za jest wydłużenie okresu w jakim konsument może odstąpić od umowy – termin do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy rozpoczyna się z upływem 14 dni jakie przysługiwałyby konsumentowi na odstąpienie i trwa jeszcze 12 miesięcy od upływu wspominanych 14 dniu. Oznacza to, że w przypadku braku informacji konsument ma 12 miesięcy i 14 dni na odstąpienie od umowy. Tak długi termin należy postrzegać w kategoriach regulacji zagrażających pewności obrotu gospodarczego.
Ponadto ustawodawca nałożył na przedsiębiorcę wprost, prócz obowiązku zwrotu ceny przedmiotu, również zwrot kosztów dostawy przedmiotu.). Konsument natomiast ma obowiązek poniesienia kosztów dostarczenia rzeczy przedsiębiorcy.
Pozostałe najważniejsze zmiany to m.in.:
– doprecyzowanie kwestii zwrotu wzajemnych świadczeń w sytuacji odstąpienia od umowy,
– wprowadzenie obowiązku niezwłocznego potwierdzenia przyjęcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy złożonego drogą elektroniczną przez przedsiębiorcę na trwałym nośniku;
- Obowiązki informacyjne, czyli jak zapewnić konsumentowi dodatkową lekturę
Ustawa wprowadziła również szereg nowych obowiązków informacyjnych po stronie przedsiębiorcy.
Warto tutaj zwrócić uwagę na rozdział II Ustawy, który obejmuje obowiązki informacyjne przedsiębiorców, którzy zawierają umowy z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość. Obowiązki te zostały uregulowane w art. 12 Ustawy. Przedsiębiorca najpóźniej w chwili złożenia propozycji zawarcia umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o:
- głównych cechach świadczenia z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem;
- swoich danych identyfikujących, w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, a także numerze, pod którym został zarejestrowany;
- adresie pocztowym przedsiębiorstwa, numerze telefonu lub faksu oraz adresie e-mail;
- adresie pocztowym, pod którym konsument może składać reklamacje, jeżeli jest inny niż adres, o którym mowa w pkt 3;
- łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości – sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za transport, dostarczenie, usługi pocztowe oraz innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat – o obowiązku ich uiszczenia; w razie zawarcia umowy na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę przedsiębiorca ma obowiązek podania łącznej ceny lub wynagrodzenia obejmującego wszystkie płatności za okres rozliczeniowy, a także wszystkich kosztów, które konsument jest zobowiązany zapłacić;
- kosztach korzystania ze środka porozumiewania się na odległość w celu zawarcia umowy, w przypadku gdy są wyższe niż stosowane zwykle za korzystanie z tego środka porozumiewania się;
- sposobie i terminie zapłaty;
- sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji;
- trybie, terminie i sposobie wykonania prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 27, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, zawartym w załączniku 2 do ustawy;
- kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, które ponosi konsument; w odniesieniu do umów zawieranych na odległość – kosztach zwrotu rzeczy, jeżeli ze względu na swój charakter rzeczy te nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą;
- obowiązku zapłaty przez konsumenta poniesionych przez przedsiębiorcę uzasadnionych kosztów zgodnie z art. 35, jeżeli konsument odstąpi od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art. 16 ust. 3 i art. 22 ust. 2;
- braku prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 38 lub okolicznościach, w których konsument traci prawo do odstąpienia od umowy;
- obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad;
- istnieniu i treści gwarancji i usług posprzedażnych oraz sposobie ich realizacji;
- kodeksie dobrych praktyk w rozumieniu ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz sposobie zapoznania się z nim;
- czasie trwania umowy lub o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy – jeżeli umowa jest zawarta na czas nieoznaczony lub jeżeli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu;
- minimalnym czasie trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy;
- wysokości i sposobie złożenia kaucji lub udzielenia innych gwarancji finansowych, które konsument jest zobowiązany spełnić na żądanie przedsiębiorcy;
- funkcjonalności treści cyfrowych oraz technicznych środkach ich ochrony;
- mających znaczenie interoperacyjnościach treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o których przedsiębiorca wie lub powinien wiedzieć;
- możliwości skorzystania z pozasądowych sposobów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń oraz zasadach dostępu do tych procedur.
Należy pamiętać, iż powyższe wymogi nie wyłączają obowiązków przedsiębiorców wynikających z Ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną.
- Zmiana definicji konsumenta, czyli kanapkę kupił przedsiębiorca czy konsument
Kolejne komplikacje w stosowaniu zapisów przedmiotowej Ustawy będą wiązały się z tym, iż zmieniona została definicja konsumenta ujęta w Kodeksie cywilnym, do której odesłania zawarte są w licznych aktach prawnych.
Otóż zmiana tejże definicji spowodowała, iż z ochrony przyznanej konsumentom mogą również korzystać osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, które podejmują czynności związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową, ale w celu niezwiązanym z tą działalnością i cel ten przeważa. Praktyka pokaże, które czynności będą traktowane jako podjęte w celu niezwiązanym z tą działalnością.
- Odpowiedzialność przedsiębiorcy, czyli stara dobra wada zamiast niezgodności towaru z umową
Nowa Ustawa rezygnuje z pojęcia niezgodności towaru z umową zastępując ją pojęciem rękojmi. Przepisy regulujące odpowiedzialność sprzedawcy w relacji z konsumentem zostały z powrotem umieszczone w kodeksie cywilnym.
Z najważniejszych zmian należy w tym miejscu przywołać wydłużenie okres domniemania wadliwości rzeczy w chwili sprzedaży. Jeżeli bowiem wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, iż wada lub jej przyczyna istniała w chwili wydania jej kupującemu. Ustawodawca powrócił również do posługiwania się pojęciem wady (zastąpiło ono dotychczasowy termin „niezgodność towaru z umową”).
Nowa Ustawa zwiększyła ponadto swobodę konsumenta w zakresie wyboru roszczeń reklamacyjnych w przypadku wadliwości nabytej rzeczy.
Podsumowując powyższy wywód można stwierdzić, iż pełna realizacja tych obowiązków i odnalezienie się przedsiębiorcy w nowej regulacji prawnej będzie wymagała od niego znacznego nakładu pracy.
